آخر ماه صفر مصادف باشهادت امام رضا(ع)
شهادت امام رضا (ع)
زیارت ائمه اطهار (ع) مانند هر عملی آداب و زمان‌هایی دارد که می‌توان آنها را در کتاب‌های دینی همچون مفاتیح‌الجنان مطالعه کرد.
آغاز ماه ذی القعده با ولادت حضرت معصومه (س) خواهر امام رضا (ع) و نیمه‌های ماه با تولد خود ایشان و پایانش شهادت فرزند بزرگوارشان است؛ به همین علت این ماه به «ماه امام رضا (ع)» نامگذاری شده‌است.
علت نام گذاری روز ۲۳ ذی القعده به نام روز زیارتی امام رضا (ع) دلایل زیادی عنوان شده‌است؛ یکی از دلایل عمده این است که این روز به روایت برخی مصادف با شهادت امام رضا (ع) است، برخی دیگر نیز قصد دارند با برجسته کردن این روز به نقش اثرگذار و برجسته امام رضا (ع) در مرو به عنوان یکی از کانون‌های نشر حقایق اسلامی تأکید کنند، چرا که اندیشه‌های انحرافی شیعه، امامت ثامن الائمه (ع) را انکار می‌کردند و معتقد بودند امامت با امام هفتم شیعیان بسته شده‌است.
چگونه از آداب زیارت مطلع شویم!
با مراجعه به کتاب‌هایی همچون مفاتیح‌الجنان، زیارت و فلسفه زیارت می‌توان از نحوه صحیح زیارت، آداب و فواید آن استفاده‌کرد؛ برای روز زیارتی امام رضا (ع) مصادف با ۲۳ ذی القعده بیان شده‌است حالت خضوع و تواضع داشتن به هنگام تشرف و رعایت پاکیزگی و همچنین ذکر خواندن و اذن دخول خواستن به هنگام ورود به حرم و بارگاه آن حضرت از مهمترین نکاتی است که باید رعایت کرد. آمده‌ام‌ای شاه پناهم بده/ چرا از ۲۳ ذی القعده به عنوان روز زیارتی امام رضا (ع) یاد می‌شودعلامه مجلسی در خصوص زیارت امام رضا (ع) می‌گوید: زیارت حضرت رضا (ع) در روزهای مقدس اسلامی دارای فضیلت است؛ خصوصا روزهایی که به آن حضرت اختصاص دارد؛ مثل روز ولادت یعنی ۱۱ ذی القعده و روز شهادت آن حضرت.
سپس او از کتاب اقبال مرحوم سید بن طاووس استحباب زیارت آن حضرت را در روز ۲۳ ذی القعده که طبق روایتی روز شهادت آن حضرت است نیز نقل می‌کند و در پایان می‌افزاید: زیارت آن حضرت در ماه رجب گذشت مستحب است.
مرحوم محدث قمی نیز روز ۲۵ ذی القعده را نیز به این موارد ضمیمه کرده است.
فضلیت زیارت در ماه ذی القعده
حجت الاسلام صادق گلزاده در خصوص روزهای زیارتی امام رضا (ع) می‌گوید: چهارشنبه‌ها روز زیارتی مخصوص به امام رضا (ع) و شب جمعه هم به علت فضلیت بالای زیارت ائمه (ع) به خصوص امام حسین (ع) مستحب است که به نیابت از امام حسین (ع) به زیارت امام رضا (ع) برویم.
او می‌افزاید: علاوه بر این روزها، روزهایی در ماههای قمری وجود دارد که از ثواب زیارتی بالایی برخوردار است؛ از این ماه‌ها ماه ذی‌القعده ماه توجه به امام رضا است تا حدی که از این ماه با نام ماه امام رضا (ع) یاد می‌شود.
این کارشناس مذهبی ادامه می‌دهد: در این ماه، علاوه بر روز زیارت امام رضا (ع)، ۲۵ ماه ذی‌القعده نیز به روز دحوالارض معروف است، در این روز زیارت امام رضا (ع) بسیار مورد توجه و عنایت است.
امروز به جای تو زیارت می‌کنم
گلزاده در رابطه با آداب زیارتی بیان می‌کند: مرحوم آیت الله بهجت همیشه برای زیارت امام رضا (ع) از حرم حضرت معصومه (س) راه می‌افتاد و می‌گفت من به نیابت از حضرت معصومه (س) به زیارت امام رضا (ع) می‌روم.
او تصریح می‌کند: آن فرد بزرگوار برای علت این عمل خود بیان می‌کرد وقتی سلام بزرگی را به بزرگ دیگری می‌رسانی مورد عنایت هر دو آنها قرار میگیری، من نیز با این کار بین نور این دو بزرگوار به فیض می‌رسم.
این کارشناس مذهبی تأکید می‌کند: مجاوران امام رضا (ع) و مشهدی‌نشینان نیز می‌توانند به نیابت از ائمه معصوم دیگر، علما و عرفا، بزرگان شهر، شهدا، اقوام دور و نزدیک و پدر و مادر زنده یا فوت شده خود به زیارت امام رضا (ع) بروند.
گلزاده اظهار می‌کند: ما در روایات داریم، دعای کسی مستجاب می‌شود که با زبانی دعا کند که با آن گناه نکرده‌باشد، وقتی به نیابت از فردی به زیارت می‌روی هر دعایی بکنی مقبول درگاه الهی است؛ چرا که تو با زبان فردی دعا می‌کنی که با آن گناه نکرده‌ای.
او می‌افزاید: با این عمل دعای خیر فردی که به جای آن به زیارت رفته‌اید، چه زنده و چه فوت‌شده باشد، همواره از ابتدای زیارت تا انتهای زیارت همراه فرد زائر است. حتی فردی که فوت‌شده شاید دیگر نتواند برای خودش کاری انجام دهد، اما برای زائر دعا می‌کند.
این کارشناس مذهبی ادامه می‌دهد: از آداب دیگر زیارت پاکی جسم و لباس است که با غسل کردن، لباس پاکیزه پوشیدن و وضو گرفتن می‌توان به آن دست یافت.
امام رضا (ع)، امام دل‌ها
گلزاده بیان می‌کند: هنگامی که زائر به قصد زیارت از شهر یا خانه خود حرکت می‌کند بهتر است که از گام اول و بسم الله خروج خود از خانه حس و حال زیارت به خود بگیرد تا در مسیر دچار گناه نشوند، چرا که امام رضا (ع) امام دلهاست و همانگونه که باید زائر ظاهری پاکیزه داشته‌باشد باطنش نیز باید پاک باشد. برای تحقق این امر در راه زیارت همواره استغفار لازم است.
اذن زیارت دارم!
او تصریح می‌کند: برای اینکه بدانیم اذن دخول داریم و زیارت ما مقبول است آیت الله بهجت توصیه کرده‌است، پس از خواندن اذن دخول فرد زائر باید به حال و هوای قلب خود نگاه کند اگر که حس زیارت به او دست داده و مشتاق زیارت کردن امام است؛ اذن دخول آن آمده و زیارتش مقبول درگاه الهی است؛ که البته در خصوص زیارت امام حسین (ع) باید گفت قبولی زیارت با ریختن اشک برای آن حضرت و شکستن دل زائر مشخص می‌شود.
دلِ شکسته‌ام خریدار پیدا کرد
خانم زائری در حرم امام رضا (ع) زیر یکی از ایوان‌های مسجد گوهرشاد رو به ضریح نشته بود، چادر سیاه خود را بر سر کشیده‌بود و مدام اشک می‌ریخت بی‌صدا و بی‌ادا.
کنار خانم جوان نشستم؛ پس از اینکه کمی آرام شد با او شروع به گفتگو کردم؛ صبا زائر جوان امام رضا (ع) می‌گوید: از کودکی با اینکه در مشهد زندگی می‌کردم خانواده‌ام مرا از محیط‌های مذهبی، زیارتی و مساجد دور می‌کردند، آنها معتقد بودند درگیر دین شدن خرافه‌ای بیش نیست.
او می‌افزاید: به علت دوری از خدا و دین برایم مشکلات روحی زیادی ایجاد شد، از ارتباطات آزاردهنده با نامحرمان گرفته تا خلأ عاطفی و حس تنهایی؛ که همه این‌ها باعث می‌شد تا روز به روز افسرده‌تر و گوشه‌گیر‌تر شوم.
این زائر ادامه می‌دهد: یک شب بعد از دعوای سخت با خانواده از خانه خارج شدم و همراه دوستم به یکی از پارک‌ها رفتیم، پس از گذشت چند ساعت چند پسر جوان که بعد‌ها فهمیدم دوستم بودند مزاحم ما شدند.
صبا بیان می‌کند: آن پسر‌ها پس از اصرار فراوان و کمی اذیت ما را مجبور کردند سوار ماشینشان شویم؛ چند خیابان که گذشت متوجه قصد شوم آنها شدم و با جیغ و داد موفق شدم آنها را راضی به نگه‌داشتن ماشین کنم. پس از پیاده شدن از ماشین و با دور شدن از آنها پیاده در راستای خیابان حرکت کردم.
او تصریح می‌کند: پس از پیاده روی طولانی متوجه شدم مقابل حرم امام رضا (ع) هستم، چون جایی را نداشتم با بی‌تمایلی خواستم وارد حرم شوم، اما چادر نداشتم به همین دلیل چادر زائری را گرفتم و پس از ورود در گوشه‌ای نشستم؛ پس از گذشت زمان کوتاهی آنقدر به آرامش رسیدم که ناگاه خوابم برد.
این زائر با اشاره به بازگشتش به خانه تأکید می‌کند: من همان شب متوجه شدم، تنها راه پر کردن خلأ عاطفی‌ام ارتباط با خداست و یکی از قوی‌ترین پل‌های ارتباطی ائمه (ع) هستند. از همان شب چادری شدم و هفته‌ای یک بار با عنایت خداوند زائر امام رضا (ع) هستم و هر بار به نیابت از یک جوان گمراه زیارت می‌کنم تا شاید این عمل من راهی برای نجات آنها از گمراهی باشد.
زیارت قبول
زیارت ائمه (ع) فارق از داشتن مذهب و اعتقاد در هر زمان امری مستحب است. چرا که با زیارت ائمه (ع) روح خود را تطهیر می‌کنیم؛ چه بسا روزهایی که از آن به عنوان روز مستحبی زیارت یاد شده‌است. کسانی که مجاور حرم ائمه هستند می‌توانند در این روزها به نیابت از دیگران زیارت کنند و هم خود ثواب ببرند و هم به دیگران خیر برسانند.
۲۳ ذی القعده به عنوان روز زیارتی امام رضا (ع) یکی از این روزهاست که زیارت امام رضا (ع) در این روز می‌تواند موجب رشد معنوی انسان شود.
بیست و سوم ذی القعده روز زیارتی حضرت ثامن الحجج علی بن موسی الرضا علیه السلام می باشد.
در فضیلت ماه ذی القعده و به خصوص روز زیارتی امام رضا علیه السلام خوب است بدانیم که :
مرحوم حاج شیخ عباس قمی در وقایع الایام و مفاتیح الجنان می نویسد :
بدان که این ماه اول ماههای حرام است که حق تعالی در قرآن مجید ذکر فرموده (و آنها ذی القعده و ذی الحجه ، محرم و رجب است که در اسلام معظم و مکرم بوده اند) و سید ابن طاووس روایتی نقل کرده که ذی القعده محل اجابت دعاست در وقت شدت و در روز یکشنبه این ماه نمازی با فضیلت بسیار از رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم روایت کرده که مجملش آن است که هر که آنرا به جا آورد تو.به اش مقبول و گناهش آمرزیده شود و خصماء او در روز قیامت از او راضی شوند و با ایمان بمیرد و دینش گرفته نشود و قبرش گشاده و نورانی گردد و والدینش از او راضی گردند و مغفرت شامل حال والدین او و ذریه او گردد و توسعه رزق پیدا کند و ملک الموت با او در وقت مردن مدارا کند و به آسانی جان او بیرون شود. ( شرح این نماز پر فیض در مفاتیح الجنان آورده شده)
روایت شده که هر که در یکی از ماههای حرام سه روز متوالی که پنجشنبه و جمعه و شنبه باشد روزه بگیرد ثواب 900 سال عبادت برای او نوشته شود . اما
مناسبت های مهم این ماه عبارتند از:
– 1 ذی القعده ولادت با سعادت حضرت معصومه سلام الله علیها
– 5 ذی القعده بالا بردن دیوار خانه کعبه توسط حضرت ابراهیم علیه السلام
– 6 ذی القعده نامه نوشتن حضرت مسلم در کوفه برای امام حسین علیه السلام
– 11 ذی القعده ولادت با سعادت امام رضا علیه السلام
– 23 ذی القعده روز بسیار شریفی است ، این روز زیارتی مخصوص امام رضا علیه السلاماست و زیارت آن حضرت از دور و نزدیک سنت است.
علامه مجلسی می گوید :
زیارت حضرت رضا علیه السلام در روزهای مقدس اسلامی افضل است ؛ خصوصا روزهایی که اختصاص به آن حضرت دارد. مثل روز ولادت (11 ذی القعده) و روز شهادت آن حضرت (مطابق مشهور آخر ماه صفر) سپس از کتاب اقبال مرحوم سید بن طاووس استحباب زیارت آن حضرت را در روز 23 ذی القعده (طبق روایتی روز شهادت آن حضرت) نیز نقل می کند و در پایان می نویسد : استحباب زیارت آن حضرت در ماه رجب گذشت (بحار الانوار جلد 99 صفحات 43 و 44) . مرحوم محدث قمی روز 25 ذی القعده را نیز به این موارد ضمیمه کرده است.
قال سیدبن طاووس فی الاقبال:
و رایت فی بعض تصانیف اصحابنا العجم رضوان الله علیهم، انه یستحب ان یزار مولانا الرضا علیه السلام یوم ثالث وعشیرین من ذی القعده، من قرب او بعید. ببعض زیارته المعروفه او بما یکون کالزیاره من الروایه بذلک.
اعمال این روز :
– روزه : یکی از آن چهار روز است که در تمام سال بفضیلت روزه ممتاز است.
در روایتی روزهاش مثل روزه هفتاد سال است و در روایت دیگر کفاره هفتاد سال است و هر که این روز را روزه بدارد و شبش را به عبادت بسر آورد از برای او عبادت صد سال نوشته شود و از برای روزهدار این روز هر چه در میان آسمان و زمین است استغفار کند و این روزی است که رحمت خدا در آن منتشر گردیده و از برای عبادت و اجتماع به ذکر خدا در این روز اجر بسیاری است و از برای این روز به غیر از روزه و عبادت و ذکر خدا و غسل دو عمل وارد است .
– نماز : اقامه دو نماز دو رکعتی بدین صورت که بعد از حمد سه مرتبه سوره توحید ، یک مرتبه سوره ناس و سپس یک مرتبه سوره فلق را بخواند و پس از اقامه نماز هفتاد مرتبه استغفار نماید . امید است که مورد رحمت و مغفرت پروردگار قرار بگیریم.
– دعا: خواندن این دعا است که شیخ در مصباح فرموده مستحب است خواندن آن.
اللَّهُمَّ دَاحِیَ الْکَعْبَةِ وَ فَالِقَ الْحَبَّةِ وَ صَارِفَ اللَّزْبَةِ وَ کَاشِفَ کُلِّ کُرْبَةٍ أَسْأَلُکَ فِی هَذَا الْیَوْمِ مِنْ أَیَّامِکَ الَّتِی أَعْظَمْتَ حَقَّهَا وَ أَقْدَمْتَ سَبْقَهَا وَ جَعَلْتَهَا عِنْدَ الْمُؤْمِنِینَ وَدِیعَةً وَ إِلَیْکَ ذَرِیعَةً وَ بِرَحْمَتِکَ الْوَسِیعَةِ أَنْ تُصَلِّیَ عَلَی مُحَمَّدٍ عَبْدِکَ الْمُنْتَجَبِ فِی الْمِیثَاقِ الْقَرِیبِ یَوْمَ التَّلاقِ فَاتِقِ کُلِّ رَتْقٍ وَ دَاعٍ إِلَی کُلِّ حَقٍّ وَ عَلَی أَهْلِ بَیْتِهِ الْأَطْهَارِ الْهُدَاةِ الْمَنَارِ دَعَائِمِ الْجَبَّارِ وَ وُلاةِ الْجَنَّةِ وَ النَّارِ وَ أَعْطِنَا فِی یَوْمِنَا هَذَا مِنْ عَطَائِکَ الْمَخْزُونِ غَیْرَ مَقْطُوعٍ وَ لا مَمْنُوعٍ [مَمْنُونٍ] تَجْمَعُ لَنَا بِهِ التَّوْبَةَ وَ حُسْنَ الْأَوْبَةِ یَا خَیْرَ مَدْعُوٍّ وَ أَکْرَمَ مَرْجُوٍّ یَا کَفِیُّ یَا وَفِیُّ یَا مَنْ لُطْفُهُ خَفِیٌّ الْطُفْ لِی بِلُطْفِکَ وَ أَسْعِدْنِی بِعَفْوِکَ وَ أَیِّدْنِی بِنَصْرِکَ وَ لا تُنْسِنِی کَرِیمَ ذِکْرِکَ بِوُلاةِ أَمْرِکَ وَ حَفَظَةِ سِرِّکَ وَ احْفَظْنِی مِنْ شَوَائِبِ الدَّهْرِ إِلَی یَوْمِ الْحَشْرِ وَ النَّشْرِ وَ أَشْهِدْنِی أَوْلِیَاءَکَ عِنْدَ خُرُوجِ نَفْسِی وَ حُلُولِ رَمْسِی وَ انْقِطَاعِ عَمَلِی وَ انْقِضَاءِ أَجَلِی اللَّهُمَّ وَ اذْکُرْنِی عَلَی طُولِ الْبِلَی إِذَا حَلَلْتُ بَیْنَ أَطْبَاقِ الثَّرَی وَ نَسِیَنِیَ النَّاسُونَ مِنَ الْوَرَی وَ أَحْلِلْنِی دَارَ الْمُقَامَةِ وَ بَوِّئْنِی مَنْزِلَ الْکَرَامَةِ وَ اجْعَلْنِی مِنْ مُرَافِقِی أَوْلِیَائِکَ وَ أَهْلِ اجْتِبَائِکَ وَ اصْطِفَائِکَ وَ بَارِکْ لِی فِی لِقَائِکَ وَ ارْزُقْنِی حُسْنَ الْعَمَلِ قَبْلَ حُلُولِ الْأَجَلِ بَرِیئا مِنَ الزَّلَلِ وَ سُوءِ الْخَطَلِ اللَّهُمَّ وَ أَوْرِدْنِی حَوْضَ نَبِیِّکَ مُحَمَّدٍ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ وَ اسْقِنِی مِنْهُ مَشْرَبا رَوِیّا سَائِغا هَنِیئا لا أَظْمَأُ بَعْدَهُ وَ لا أُحَلَّأُ وِرْدَهُ وَ لا عَنْهُ أُذَادُ وَ اجْعَلْهُ لِی خَیْرَ زَادٍ وَ أَوْفَی مِیعَادٍ یَوْمَ یَقُومُ الْأَشْهَادُ اللَّهُمَّ وَ الْعَنْ جَبَابِرَةَ الْأَوَّلِینَ وَ الْآخِرِینَ وَ بِحُقُوقِ [لِحُقُوقِ] أَوْلِیَائِکَ الْمُسْتَأْثِرِینَ اللَّهُمَّ وَ اقْصِمْ دَعَائِمَهُمْ وَ أَهْلِکْ أَشْیَاعَهُمْ وَ عَامِلَهُمْ وَ عَجِّلْ مَهَالِکَهُمْ وَ اسْلُبْهُمْ مَمَالِکَهُمْ وَ ضَیِّقْ عَلَیْهِمْ مَسَالِکَهُمْ وَ الْعَنْ مُسَاهِمَهُمْ وَ مُشَارِکَهُمْ اللَّهُمَّ وَ عَجِّلْ فَرَجَ أَوْلِیَائِکَ وَ ارْدُدْ عَلَیْهِمْ مَظَالِمَهُمْ وَ أَظْهِرْ بِالْحَقِّ قَائِمَهُمْ وَ اجْعَلْهُ لِدِینِکَ مُنْتَصِرا وَ بِأَمْرِکَ فِی أَعْدَائِکَ مُؤْتَمِرا اللَّهُمَّ احْفُفْهُ بِمَلائِکَةِ النَّصْرِ وَ بِمَا أَلْقَیْتَ إِلَیْهِ مِنَ الْأَمْرِ فِی لَیْلَةِ الْقَدْرِ مُنْتَقِما لَکَ حَتَّی تَرْضَی وَ یَعُودَ دِینُکَ بِهِ وَ عَلَی یَدَیْهِ جَدِیدا غَضّا وَ یَمْحَضَ الْحَقَّ مَحْضا وَ یَرْفِضَ الْبَاطِلَ رَفْضا اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَیْهِ وَ عَلَی جَمِیعِ آبَائِهِ وَ اجْعَلْنَا مِنْ صَحْبِهِ وَ أُسْرَتِهِ وَ ابْعَثْنَا فِی کَرَّتِهِ حَتَّی نَکُونَ فِی زَمَانِهِ مِنْ أَعْوَانِهِ اللَّهُمَّ أَدْرِکْ بِنَا قِیَامَهُ وَ أَشْهِدْنَا أَیَّامَهُ وَ صَلِّ عَلَیْهِ [عَلَی مُحَمَّدٍ] وَ ارْدُدْ إِلَیْنَا سَلامَهُ وَ السَّلامُ عَلَیْهِ [عَلَیْهِمْ] وَ رَحْمَةُ اللَّهِ وَ بَرَکَاتُهُ. التماس دعا
